رادیوتراپی چیست؟
رادیوتراپی یا پرتودرمانی از اشعه با انرژی بالا برای از بین بردن توده , تومور بدخیم و یا سلول های سرطانی و پاکسازی محل آنها استفاده می کند. به طوری که کمترین آسیب به بافت ها و سلول های سالم برسد. رادیوتراپی یا اشعه درمانی می تواند قبل از عمل جراحی برای کاهش حجم تومور به کار رود و یا بعد از عمل جراحی برای پاکسازی محل توده کارساز باشد. پرتو درمانی می تواند همراه با شیمی درمانی تجویز شود و یا قبل و یا بعد از شیمی درمانی انجام شود. علاوه بر رادیوتراپی هورمون درمانی برای درمان سرطان به کار می رود.
انواع پرتودرمانی
پرتو درمانی به دو روش مختلف انجام می شود از جمله پرتودرمانی داخلی و پرتودرمانی خارجی که به شرح زیر است :
پرتودرمانی داخلی
در پرتو درمانی داخلی یا براکی تراپی یک ایمپلنت حاوی مواد رادیو اکتیو در نزدیکی یا داخل سلول های سرطانی یا توده و تومور در داخل بدن قرار می گیرد. این روش درمانی معمولا بدون درد انجام می شود. پرتودرمانی داخلی می تواند به صورت تزریقی در نزدیکی تومور یا داخل آن نیز انجام شود. در این روش بسته نوع سرطان قرارگیری ایمپلنت در بدن می تواند دائمی یا موقتی باشد. این روش درمانی می تواند به صورت بستری یا سرپایی انجام شود. اما به دلیل اینکه تهاجمی است ممکن است فرد کمی احساس ناراحتی داشته باشد. این روش اشعه درمانی می تواند به عنوان مکمل نیز به کار رود. ولی گاهی اوقات به صورت جداگانه برای بیمار تجویز می شود.
پرتودرمانی خارجی
همانطور که از نام آن مشخص است در این روش اشعه از دستگاهی خارج از بدن به سلول سرطانی تابیده می شود. در این روش دز مشخصی از انرژی مانند اشعه ایکس توسط دستگاه برای حمله به بافت های سرطانی استفاده می شود. این روش ممکن است طی چند جلسه یه مدت ۲۰ الی ۳۰ دقیقه انجام شود. در پرتودرمانی خارجی بیمار باید در زمات تابش دهی اشعه بی حرکت باشد. البته نفس کشیدن طبیعی و بلع مشکلی ندارد. کاربرد این نوع اشعه درمانی برای :
- پرتودرمانی ریه
- پرتودرمانی سر و گردن
- پرتودرمانی پروستات
- پرتو درمانی مغز
طراحی درمان رادیوتراپی ( پرتو درمانی )
برای رسیدن به هدف پرتو درمانی که عبارت است از کشتن تمام سلول های سرطانی با کمترین آسیب به بافتهای طبیعی مجاور، نیاز به برنامه ریزی دقیقی است که تیم پرتو درمانی بطور دقیق برنامه را تنظیم می کنند. سلول های سرطانی تمایل به گسترش به سمت بافت های مجاور و غدد لنفاوی ناحیه ای نیز دارند، بنابراین متخصص پرتو درمانی ابتدا مقدار دوزی که برای درمان نیاز است و مکان هایی که باید بطور دقیق اشعه دریافت کنند را مشخص می کند. طراحی درمان به تیم درمان اطمینان می دهد که تومور حداکثر دوز را دریافت کرده و بافت نرمال که در مسیر پرتوهای پرتو درمانی قرار دارند نیز کمترین میزان ممکن دوز را دریافت خواهند کرد تا بیشترین سود درمان که همان کنترل سرطان با کمترین عوارض درمان است حاصل گردد.
طراحی درمان با توجه به آیتم های مختلف از قبیل سن بیمار، وضعیت کلی سلامت عمومی، پاتولوژی بیماری، عضو مبتلا، اندازه تومور، اعضای حیاتی مجاور، میزان گسترش به اعضای مجاور و هدف از انجام درمان تعیین می شود. در نتیجه این برنامه درمانی منحصر به فرد است.
قبل از آغاز مراحل درمان، اولین کاری که در اشعه درمانی برای بیمار انجام می گردد معاینه بالینی و بررسی نتیجه تصویر برداری و روشهای تشخیصی به کار رفته در مرحله تشخیص بیماری می باشد که براساس آن محل درمان تعیین و نحوه درمان انتخاب خواهد شد. گاهی ممکن است جهت تعیین بهتر نقطه درمان نیاز باشد سی تی اسکن انجام گیرد.
در درمان به روش پرتو درمانی خارجی، نخستین جلسه پرتو درمانی طولانی تر از سایر جلسات خواهد بود. زیرا در طی این مرحله باید وضعیت بدن و زاویه تاباندن اشعه تنظیم گردد. محدوده منطقه تحت درمان به طور موقت و توسط ماژیک رنگی ضد آب بر روی بدن بیمار رسم می گردد و در صورتی که کمرنگ یا محو شود، بیمار حتماً باید تکنسین رادیوتراپی را آگاه کند تا نسبت به ترسیم مجدد آنها اقدام نمایند. بعضی مواقع این ناحیه را به طور ظریفی خالکوبی می کنند تا پاک نشود، این کار باعث می شود که اشعه ایکس پر انرژی به نحوی ثابت و دقیق در هر نوبت درمانی، به محل مورد نظر تابانده شود. پس از علامت گذاری، طی جلسات بعدی تاباندن اشعه آغاز می گردد. بیمار روی تخت مخصوص دراز می کشد و مشابه آنچه در عکسبرداری رادیولوژی انجام می شود، تکنسین رادیوتراپی صفحه یا محافظ را روی بدن بیمار قرار می دهد تا از اندامها و بافتهای سالم مراقبت کند و دستگاههایی را که برای تثبیت کامل وضعیت بدن بیمار تعیین شده تنظیم می کند. در مرحله بعدی زاویه دستگاه رادیوتراپی توسط تکنسین رادیوتراپی تنظیم می گردد.
مدت زمان پرتودرمانی
جلسه اول معمولاً بین نیم تا دو ساعت طول می کشد. البته جلسات بعدی درمان حداکثر بین یک تا پنج دقیقه طول می کشد. این درمان معمولاً سرپائی بوده و تعداد جلسات آن متفاوت است که براساس نظر متخصصین مربوطه تعیین می گردد. به خاطراینکه وضعیت بیمار در حین درمان خیلی مهم است، تکنسین پرتودرمانی ممکن است چند دقیقه وقت صرف کند تا بیمار را در وضعیت مناسب قرار دهد و او را برای شروع درمان آماده کند. بیمار باید این وضعیت را طی مدت زمانی که طول زمان تابش اشعه است، حفظ کند. در بیمارانی که امکان تغییر وضعیت در حین درمان وجود دارد از وسایلی مانند کمربند برای بستن قسمتهائی از بدن استفاده می شود.
آیا پرتو درمانی درد دارد ؟
تکنسین از اتاق خارج می شود و به اتاق کناری می رود تا دستگاه پرتو درمانی را بررسی کند. در حین درمان بیمار در اتاق درمان تنها می ماند و از طریق تلویزیون یا پنجره تحت نظر قرار می گیرد. درمانگر با بلندگوی اتاق با بیمار صحبت می کند و صدای بیمار را می شنود. نکته مهم این است که انجام پرتو درمانی هیچ گونه دردی ندارد و دلیلی برای ترس و اضطراب وجود ندارد. در صورتیکه مشکلی برای بیمار پیش آمد، می تواند به آرامی دستش را بلند کند یا بدون اینکه حرکت کند با تکنسین رادیوتراپی صحبت کند تا جهت حل مشکل اقدام نماید.
پرتودرمانی چه عوارضی دارد ؟
با توجه به خاصیت درمانی پرتو درمانی ممکن است برای بیمار عوارضی در پی داشته باشد. ولی جای نگرانی نیست و این عوارض گذرا و قابل کنترل هستند. برخی از عوارض پرتو درمانی و درمان آن به شرح زیر است:
۱- تهوع و استفراغ
رادیوتراپی می تواند باعث تهوع و استفراغ در فرد شود برای کنترل آن باید از غذاهایی استفاده کند که به راحتی هضم می شود و یا نوشیدنی هایی که باعث ناراحتی معده نشود. این مواد می تواند شامل ژله , تست ها و یا عصاره سیب باشد. این عارضه بیشتر در رادیوتراپی معده و یا مغز اتفاق می افتد و این حالت چند ساعت بعد از رادیوتراپی برطرف می شود.
۲- خستگی اشعه درمانی
خستگی در پرتودرمانی به دلیل استرس انجام آن اتفاق می افتد. خستگی می تواند ناشی از کم خونی , افسردگی , عفونت و یا کاهش فعالیت رخ دهد. خستگی بعد از رادیوتراپی می تواند ۶ هفته تا ۱۲ ماه بعد از آخرین جلسه پرتودرمانی ادامه داشته باشد . برای رهایی از خستگی راهکارهای زیر وجود دارد:
- انجام ورزش هایی مانند یوگا یا پیاده روری و انجام حرکات کششی
- داشتن خواب کافی به میزان ۸ ساعت
- داشتن استراحت کافی در حد ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بسیار کارساز است
- داشتن برنامه ای برای انجام رادیوتراپی و سرکار رفتن
- بهتر است فرد برای انجام کارهای منزل و یا رانندگی کردن برای جلسات رادیوتراپی از دوستان و خانواده کمک بگیرد.
- به پزشک مراجعه کنید و در صورت نیاز از او بخواهید برای کم خوابی و کم خونی دارویی برای شما تجویز کند.
۳- ریزش مو در رادیوتراپی
ریزش مو در پرتو درمانی بر خلاف شیمی درمانی به گونه ای است که فقط موهای ناحیه ای که تحت درمان است دچار ریزش می شود نه موهای کل بدن. در جریان رادیوتراپی مغز ممکن است موهای سر شما شروع به ریزش کند. ریزش مو ۲ تا ۳ هفته بعد از رادیوتراپی شروع به ریزش می کند و تقریبا یک هفته زمان لازم است که کلیه موها بریزد. اما جای نگرانی نیست ۳ تا ۶ ماه بعد از درمان مجددا موها رشد می کنند. قبل از ریزش مو سر را با ملایمت بشویید و از سشوار , کش و کلیپس تا حد امکان استفاده نکنید. و بعد از ریزش مو با مراقبت های لازم از پوست سر انجام شود.
۴- مراقبت های پوستی در رادیوتراپی
پرتودرمانی می تواند باعث تخریب و از بین رفتن سلول های پوستی شود. تغییرات پویتی چند هفته بعد ار رادیوتراپی آغاز می شود و بعد از اتمام درمان با اشعه درمانی به حالت قبل باز می گردد. تغییرات پوستی به صورت خارش , پوسته پوسته شدن و ایجاد قرمزی بر روی پوست ظاهر شوند. برای مراقبت از پوست در دروه درمانی پرتودرمانی شامل:
- در هنگام شستشو ملایم باشید و بهتر است از آب ولرم استفاده کنید.
- از خارش پوست و ایجاد خراش بر روی آن خودداری کنید.
- از لوسیون و کرم تجویز شده توسط پزشک استفاده کنید.
- نباید بر روی پوست کمپرس آب گرم و یا یخ قرار داده شود.
- فرد در مکان های مرطوب و خنک احساس بهتری دارد بنابراین برای مرطوب نگه داشتن محیط از دستگاه های مرطوب کننده استفاده کنید.
- از پوشیدن گن و جوراب شلواری و کلا لباس های تنگ و خفه کننده دوری کنید.
- از برنزه کردن پوست و تخت های سولاریوم دوری کنید به دلیل اینکه عوارض خطرناکی برای شما خواهد داشت.
۵- بروز عفونت
یکی از عوارض شایع پرتودرمانی بروز عفونت است بنابراین برای جلوگیری از آن حتی الامکان از حضور در محیط های شلوغ و پر رفت و آمد بپرهیزید.
۶- بروز ادم لنفاوی در رادیوتراپی
در رادیوتراپی اگر غدد لنفاوی آسیب دیده باشد امکان تجمع مایع لنفی وجود دارد که باعث ورم دست و پا می شود. به عنوان مثال جراحی سرطان پستان و برداشتن غدد لنفاوی که از عوارض آن ایجاد لنف ادم است. در صورت ایجاد ورم در دست و پا بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید. مراقبت های لازم برای کنترل لنف ادم دست و پا :
- از پوشیدن لباس های تنگ خودداری کنید.
- به هنگام نشستن و خوابیدن پاها و دست ها را روی بالشت قرار دهید.
- از دستکش طبی و بانداژهای مخصوص برای کاهش ورم دست استفاده کنید.
- از جوراب های موبیدرم اتوفیت و بانداژ برای کاهش ورم پا استفاده کنید.
- از لوسیون و کرم های مرطوب کننده استفاده کنید.
- از تابش آفتاب به دور باشید که دچار آفتاب سوختگی نشوید.
تب گیر نمایندگی فروش محصولات فشاری تووآن برای کنترل و درمان لنف ادم و ورم دست و پا بعد از سرطان
آیا پرتودرمانی برای اطرافیان ضرر دارد؟
افرادی که تحت درمان پرتو درمانی هستند این نگرانی برای آنها وجود دارد که آیا پرتودرمانی برای اطرافیان آنها ضرر دارد یا خیر. باید بگوییم که اگر برای درمان از پرتو درمانی داخلی استفاده شود و ایمپلنتی حاوی مواد رادیواکتیو در سلول های سرطانی کاشته شود در اینصورت باید در مدت زمان مشخصی و طبق نظر تیم درمانی و پزشک معالج از بغل کردن کودکان , زنان بادار و توله سگ باید خودداری شود به دلیل اینکه امکان اثرگذاری این مواد بر اطرافیان خواهد بود.
اما در پرتو درمانی خارجی به دلیل اینکه اشعه از یک دستگاه خارجی به سلول سرطانی تابیده می شود و بعد از خارج شدن از محیط درمان اثر آن از بین خواهد رفت بنابراین مشکلی برای تماس فیزیکی وجود نخواهد داشت. البته تیم درمانی توصیه های لازم را برای نزدیک شدن به دیگران به شما ارائه می دهند و بنابراین جای نگرانی نیست.
تب گیر نمایندگی فروش محصولات فشاری تووآن برای کنترل و درمان لنف ادم و ورم دست و پا بعد از سرطان