پزشکان به طور کلی ناباروری را به عنوان باردار نشدن پس از ۱۲ ماه رابطه جنسی منظم بدون استفاده از روش های پیشگیری از بارداری تعریف می کنند.
ناباروری چیست؟
ناباروری زمانی است که یک مرد یا زن به دلیل مشکل در سیستم تولید مثل هر یک از طرفین نمی تواند باردار شود.
ناباروری می تواند اولیه یا ثانویه باشد. ناباروری اولیه زمانی است که فرد اصلاً قادر به بارداری نباشد. ناباروری ثانویه زمانی است که فردی قبلا باردار شده باشد اما دیگر قادر به بارداری نباشد.
این مقاله علل، انواع و درمان ناباروری در مردان و زنان و همچنین سایر مواردی که ممکن است فرد بخواهد در مورد ناباروری بداند را توضیح می دهد.
علت نازایی در مردان و زنان چیست ؟
ناباروری به عنوان ناتوانی در باردار شدن پس از ۱۲ ماه تلاش تعریف می شود. هر فردی زن یا مرد که با این تعریف مطابقت داشته باشد، ناباروری را تجربه می کند.
علت ناباروری مردان چیست ؟
موارد زیر علل شایع ناباروری در مردان است:
مشکلات منی و اسپرم
منی مایع شیری رنگی است که آلت تناسلی در هنگام انزال آزاد می کند و از مایع و اسپرم تشکیل شده است. این مایع از غده پروستات، وزیکول منی و سایر غدد جنسی می آید. اسپرم در بیضه ها تولید می شود. هنگام انزال از آلت تناسلی خارج می شود و مایع منی به انتقال اسپرم به سمت تخمک کمک می کند.
مواردی که می تواند بارور کردن تخمک را برای اسپرم دشوارتر کند عبارتند از: تعداد اسپرم کمتر از ۱۵ میلیون، تحرک کم اسپرم یا اسپرم هایی که شکل غیرعادی دارند و لقاح تخمک را دشوارتر می کند.
حدود ۲% از مردان ممکن است این نوع مشکلات را با اسپرم خود داشته باشند که می تواند ناشی از:
- یک وضعیت پزشکی: که می تواند شامل عفونت بیضه، سرطان یا جراحی باشد.
- گرم شدن بیش از حد بیضه ها: علل آن عبارتند از نزول بیضه، واریکوسل، واریس در کیسه بیضه، استفاده از سونا یا جکوزی، پوشیدن لباس های تنگ و کار در محیط های گرم.
- اختلالات انزال: اگر مجاری انزال مسدود شده باشد، منی ممکن است به مثانه انزال شود.
- عدم تعادل هورمونی: برای مثال هیپوگنادیسم می تواند منجر به کمبود تستوسترون شود.
دلایل دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عوامل ژنتیکی : یک مرد باید کروموزوم X و Y داشته باشد. اگر فردی مانند سندرم کلاین فلتر دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y داشته باشد، بیضه ها به طور غیر طبیعی رشد می کنند و سطح تستوسترون پایین و تعداد اسپرم کم یا بدون اسپرم خواهد بود.
- اوریون : اگر بعد از بلوغ اتفاق بیفتد، التهاب بیضه ممکن است بر تولید اسپرم تأثیر بگذارد.
- هیپوسپادیاس: با این ناهنجاری مادرزادی، دهانه مجرای ادرار به جای اینکه در نوک آلت تناسلی باشد، زیر آلت تناسلی است. پزشکان معمولاً این وضعیت را در دوران نوزادی با جراحی اصلاح می کنند. اگر اصلاح انجام نشود، ممکن است رسیدن اسپرم به دهانه رحم زن دشوارتر باشد. هیپوسپادیاس از هر ۲۰۰ پسر تازه متولد شده ۱ نفر را در ایالات متحده تحت تاثیر قرار می دهد.
- فیبروز کیستیک : این یک بیماری مزمن است که منجر به ایجاد موکوس یا مخاط چسبنده می شود. این مخاط عمدتاً روی ریه ها تأثیر می گذارد، اما مردان نیز ممکن است مجرای دفران .را نداشته باشند. مجرای دفران اسپرم را از اپیدیدیم به مجرای انزال و مجرای ادرار می برد.
- پرتودرمانی یا شیمی درمانی: این درمان ها هر دو می توانند تولید اسپرم را مختل کنند. در مورد پرتودرمانی، شدت آن معمولاً به میزان نزدیکی به بیضه ها بستگی دارد.
- بیماری‌های دیگر: شرایطی که گاهی با کاهش باروری در مردان مرتبط است، کم خونی، سندرم کوشینگ، دیابت و بیماری تیروئید است.
- داروها: برخی داروها خطر مشکلات باروری را در مردان افزایش می دهند. اینها شامل سولفاسالازین (آزولفیدین) و استروئیدهای آنابولیک است.
علت ناباروری در زنان چیست ؟
ناباروری در زنان نیز می تواند دلایل مختلفی داشته باشد.
مشکلات مربوط به تخمک گذاری
اختلالات تخمک گذاری حدود ۲۵ درصد از موارد ناباروری را در زنان تشکیل می دهد. تخمک گذاری رهاسازی ماهانه تخمک است. تخمک ها ممکن است هرگز آزاد نشوند یا فقط در برخی از چرخه ها آزاد شوند.
اختلالات تخمک گذاری ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
- هایپرپرولاکتینمی: اگر سطح پرولاکتین بالا باشد و زن باردار یا شیرده نباشد، ممکن است بر تخمک گذاری و باروری تأثیر بگذارد.
- مشکلات تیروئید: پرکاری یا کم کاری غده تیروئید می تواند منجر به عدم تعادل هورمونی شود که در تخمک گذاری اختلال ایجاد می کند.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): این یک وضعیت هورمونی است که می تواند باعث قاعدگی مکرر یا طولانی شود و در تخمک گذاری اختلال ایجاد کند.
مشکلات در رحم یا لوله های فالوپ نیز می تواند مانع از حرکت تخمک از تخمدان به رحم یا رحم شود. اگر تخمک حرکت نکند، باردار شدن به طور طبیعی دشوارتر است.
علل دیگر عبارتند از:
- شرایط مزمن: این بیماری ها شامل ایدز یا سرطان است.
- نارسایی اولیه تخمدان (POI): تخمدان ها قبل از ۴۰ سالگی به طور طبیعی کار نمی کنند.
- کیفیت تخمک ضعیف: کیفیت تخمک ممکن است در لقاح اختلال ایجاد کند. با افزایش سن، تعداد و کیفیت تخمک ها کاهش می یابد. تخمک هایی که آسیب دیده اند یا دچار ناهنجاری های ژنتیکی می شوند نیز ممکن است نتوانند حاملگی را حفظ کنند. هر چه سن یک زن بیشتر باشد، این خطر بیشتر است.
- جراحی: جراحی لگن گاهی اوقات می تواند باعث ایجاد اسکار یا آسیب به لوله های فالوپ شود. جراحی دهانه رحم گاهی اوقات باعث ایجاد زخم یا کوتاه شدن دهانه رحم می شود. دهانه رحم گردن رحم است.
- فیبروم های زیر مخاطی: تومورهای خوش خیم یا غیر سرطانی در دیواره عضلانی رحم ایجاد می شوند. آنها می توانند با لانه گزینی یا مسدود کردن لوله فالوپ تداخل داشته باشند و از بارور شدن تخمک توسط اسپرم جلوگیری کنند.
- آندومتریوز : سلول هایی که به طور معمول در پوشش داخلی رحم ایجاد می شوند و سپس در نقاط دیگر بدن رشد می کند.
- بستن لوله ها: زنانی که انسداد لوله های فالوپ خود را انتخاب کرده اند، می توان این روند را معکوس کرد، اما احتمال بارور شدن مجدد زیاد نیست.
عوامل خطر افزاایش نازایی چیست ؟
عوامل خطر خاصی وجود دارد که می تواند احتمال ناباروری را برای هر فردی افزایش دهد. که شامل:
- سیگار کشیدن : سیگار کشیدن به طور قابل توجهی خطر ناباروری را در زنان و مردان افزایش می دهد و ممکن است تاثیر درمان باروری را تضعیف کند. سیگار کشیدن در دوران بارداری احتمال سقط جنین را افزایش می دهد. سیگار کشیدن مجهول یا استنشاق دود سیگار دیگران می تواند با کاهش باروری در ارتباط باشد.
- شیمی درمانی : برخی از داروهای شیمی درمانی می توانند منجر به نارسایی تخمدان یا کاهش قابل توجه تعداد اسپرم شوند.
- پرتو : اگر این پرتو در نزدیکی اندام های تولید مثل باشد، می تواند خطر مشکلات باروری را افزایش دهد.
- عفونت های مقاربتی (STIs) : کلامیدیا می تواند به لوله های فالوپ در زنان آسیب برساند و باعث التهاب در کیسه بیضه مردان شود. برخی دیگر از بیماری های مقاربتی نیز ممکن است باعث ناباروری شوند.
- سن : توانایی زن برای باردار شدن ممکن است به تدریج قبل یا حدود ۳۵ سالگی کاهش یابد، در حالی که کاهش باروری مردان بعد از ۴۰ سالگی شروع می شود.
علاوه بر این، عوامل دیگری نیز ممکن است با ناباروری مرتبط باشند، اگرچه در بسیاری از موارد، تحقیقات کافی وجود ندارد که شامل:
- مواد مخدر: مصرف داروهایی مانند حشیش یا کوکائین می تواند تعداد اسپرم را کاهش دهد. برخی از زنانی که از حشیش یا کوکائین استفاده می کنند نیز ممکن است مشکلات باروری داشته باشند.
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی: برخی از آفت کش ها، علف کش ها، فلزات (مانند سرب)، مواد شوینده و حلال ها با مشکلات باروری در افراد همراه هستند.
- چاقی: اضافه وزن ممکن است شانس باردار شدن را برای هر فردی کاهش دهد.
- استرس: استرس می تواند یک عامل باشد، به خصوص اگر منجر به کاهش فعالیت جنسی شود. همچنین می تواند بر تخمک گذاری زنان و تولید اسپرم مردان تأثیر بگذارد.
- ورزش: ورزش زیاد و کم می تواند منجر به مشکلات باروری در زنان و مردان شود. در مردان، می تواند بر روی تعداد اسپرم تأثیر بگذارد.
- تغذیه: یک رژیم غذایی ناسالم می تواند بر باروری در مردان و زنان تأثیر بگذارد. اگر اختلال خوردن منجر به کاهش وزن جدی شود، ممکن است مشکلات باروری نیز ایجاد شود.
- مصرف زیاد الکل: مصرف زیاد الکل ممکن است تعداد اسپرم را کاهش دهد. همچنین ممکن است با موفقیت درمان‌های لقاح آزمایشگاهی (IVF) تداخل داشته باشد.
درمان ناباروری
درمان ناباروری به طور طبیعی به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله سن فردی که می‌خواهد باردار شود، مدت زمان ناباروری، علایق شخصی و وضعیت سلامت عمومی .
آمیزش بیشتر
اولین راهبردی که ممکن است زوجی بخواهند باردار شوند، داشتن رابطه جنسی بیشتر در زمان تخمک گذاری است.
به طور معمول چرخه قاعدگی حدود ۲۸ تا ۳۲ روز طول می کشد. با شمارش از اولین روز آخرین قاعدگی، یک زن معمولاً بین روزهای ۱۱ تا ۲۱ تخمک گذاری می کند.
هر فردی که دوره سیکلش کمتر از ۲۱ روز یا بیشتر از ۳۵ روز باشد باید برای ارزیابی به پزشک مراجعه کند.
سایر درمان ها
با این حال، زمان آمیزش جنسی ممکن است به تنهایی برای کمک به بارداری کافی نباشد. درمان به علت اصلی ناباروری بستگی دارد.
در مردان، می تواند شامل داروهایی برای اختلال نعوظ باشد. جراحی ممکن است شامل روشی برای برداشتن رگهای واریسی در کیسه بیضه یا ترمیم اپیدیدیم مسدود شده باشد.
در زنان، پزشکان می توانند داروهای باروری را برای تنظیم یا القای تخمک گذاری تجویز کنند. که می تواند شامل کلومیفن (کلومید، سروفن)، لتروزول (فمارا)، داروهای آگونیست دوپامین و انواع داروهای هورمونی باشند.
اگر لوله های فالوپ مسدود یا زخمی شده باشند، ترمیم جراحی ممکن است عبور تخمک ها را آسان تر کند. همچنین ممکن است به فرد توصیه شود که تحت IVF قرار گیرد.
پزشکان همچنین ممکن است اندومتریوز را با جراحی لاپاراسکوپی درمان کنند. آنها یک برش کوچک در شکم ایجاد می کنند و یک میکروسکوپ نازک و انعطاف پذیر با نوری در انتهای آن به نام لاپاروسکوپ وارد شکم می کنند. سپس جراح می تواند ایمپلنت ها و بافت اسکار را بردارد که ممکن است درد را کاهش داده و به باروری کمک کند.
source : Infertility in males and females
